Phần 1: Chuyện ở Lào
Cuối 94 đầu 95 anh em tôi chuyển tới Hủa Phăn, ở được ít bữa thì di chuyển lên Na Ao, chỗ này là ngã ba đường 6, phía trái là Bản Tat, bên phải là hướng rẽ đi Mường Hôm, nơi này là khu vực biên giới giáp tỉnh Điện Biên, theo đường 6 lùi lại sau lưng là Sầm Nưa, Bản Luo…

Nơi đó là vùng núi đá, địa hình thổ nhưỡng giống hệt vùng núi ở Điện Biên, Sơn La của mình, đường đá cũ Pháp làm từ thời chiến tranh Đông dương, xuống cấp hết nên xấu kinh khủng, người dân cũng nghèo và khó khăn như vùng cao của mình. Chỗ bọn tôi ở ngay cạnh một ngôi trường, gọi là ngôi trường cho nó giống thôi chứ thực ra toàn dựng bằng tranh tre, nứa lá tạm bợ lắm, ngôi trường này tôi không biết gọi là cấp mấy… vì từ vỡ lòng nhi đồng thối tai cho tới lớp 8, và có cả một lớp có vài học sinh học trương trình cấp 3 giống PTTH bây giờ, học sinh lớp 8 tôi thấy địu cả con, dắt cả em đi học, nhìn vừa tội vừa mắc cười, nheo nhóc vô cùng, có cả một nhà nội trú cho học sinh ở vùng sâu, xa trong núi ra học, ở lại đó. Phía dưới thung lũng có một bản khá đông dân, chừng hơn trăm nóc nhà ở tập trung dưới thung lũng và rải rác quanh sườn núi, đặc biệt là tỉnh Hủa Phăn, và huyện Sầm nưa rất nhiều người Việt sinh sống, khu này cũng vậy, ban đầu tôi không biết, vì họ phần đa là người thiểu số như Nùng, Mông, Cao lan, Mường… Khu này thì nhiều người Mông và Nùng Phàn sình ở. Ở nơi này rất nhiều các dân tộc nên ” văn hóa” có vẻ rất “đa sắc”… tôi đã gặp những chuyện lạ ở đây, nhưng có một chuyện khiến tôi nhớ nhất và băn khoăn nhất…

Hôm đó có một lễ hội gì đó của người Lào, người địa phương cũng tổ chức tưng bừng, đứng chỗ chúng tôi soi ống nhòm xuống phía những mảnh ruộng bậc thang đã gặt, thấy rất đông bà con tụ tập vui chơi, nó hao hao giống hội Xuống đồng của các tỉnh vùng núi phía Bắc Việt Nam vậy… ban ngày bọn tôi không được xuống đó nên đợi tà tà bọn tôi hẹn nhau tối xuống cua gái chơi ?. Tôi rủ hai thằng em, thuộc dạng “cú cáo” nhất đám là thằng T, biệt danh “gái lào” và thằng N biệt danh N “cắng”… Thằng nào tôi cũng gắn biệt danh, lạ là tới giờ luôn, tôi gắn biệt danh ai là bị chết tên luôn ?, thằng N cắng là vì trông nó giống con cắng, ai ở vùng núi phía bắc chắc không lạ gì con cắng, trông nó giống con khỉ, nhưng bé và “đẹp trai”hơn con khỉ, rất khôn ranh láu lỉnh. Còn thằng T thì biệt danh của nó thì nhắc lại cả bọn lại cười rũ, “Gái Lào”.

Thằng này rất đẹp trai, to cao thì thằng nào cũng đủ tiêu chuẩn, nhưng đẹp trai thì nó ngon hơn bọn tôi (không xấu như tôi), đàn thì thằng nào cũng biết tí xíu thỉnh thoảng phừng phừng đỡ buồn, nhưng thằng gái Lào đàn giỏi và hát cũng hay, rất hay là khác. Lúc mới ở gần cái trường kia, bọn tôi tia thấy rất nhiều “cô” và hình như chỉ có 1, 2 thầy thôi, nhưng nhìn nhỏ con và xấu trai hơn bọn tôi, (chỉ đẹp trai hơn tôi thôi), nhà tập thể họ kế ngay gần khu bếp bọn tôi nấu ăn, bên này đông hơn vì toàn lính, bên kia các cô ít hơn… cứ chiều là lính bu xuống bếp nhòm các cô nấu cơm và tán tỉnh à ơi… do mới tới bọn tôi không biết gì nhưng thấy gái là mấy chú gáy nhặng xị, thằng T lấy le vác đàn ra ngồi kế cái bể nước to, hai bên dùng chung phừng phừng…” Ơi này cô gái, ơi này cô gái Lào vừa hôi nách lại vừa thối tai, bĩnh ra quần lau đ… không sạch, không sạch, không sạch…” xuyên tạc bài Cô gái Sầm nưa của Trần Tiến… ma xui quỷ khiến, nó không biết các cô toàn là “du học” bên Sư phạm 1 của Việt Nam về, nói tiếng V như người Việt… nên nó đang phèng phèng thì ào… một chậu nước rửa rau bắp cải… ướt từ đầu tới chân, ôm đàn chạy… can tội tán gái ngu. Bọn tôi cười bò, thế là nó chết biệt danh “gái Lào” từ đó.

Thời tiết ở Sầm nưa thì oái oăm, sáng nắng chiều mưa, giữa trưa gió mùa đông bắc… vui, buồn bất chợt lắm, nên tối là lạnh có hôm lạnh cắt da như mùa đông Việt Nam. Tối đó lạnh, ba thằng tôi thay đồ chàm như trai ” bản địa” mò xuống bản tán gái, áo sĩ lâm, quần phẳn tảy, đũng dài tới đầu gối, lội qua suối gấu chưa ướt mà ướt đũng… chân đi giày boot der sault cao cổ nhìn như mấy thằng tâm thần sổng viện. Cứ nghĩ là nhiều gái ai dè gái hết hội chả thấy còn cô nào, chỉ có chó… chó từng đàn, giống chó của người Mông màu nhuôm nhuôm không ra mực cũng không ra vện, màu lông cảm giác tím tím ? ?, ngày thì hiền đêm thì thính vô cùng, do chắc có mùi “lạ” nên nó ùa ra cả bầy lùa 3 thằng tôi chạy rẽ tóc. Thấy không ổn, tôi rủ hai thằng… thôi đi về đi. Cả bọn kéo nhau về, trăng suông mờ mờ… đang lóp ngóp lội lên dốc tự nhiên tôi nghe tiếng tạch tạch… phía ruộng bên. Bọn tôi sàng sang xem cái gì, soi đèn pin xuống mảnh ruộng nước lúa chắc họ mới trồng nên nhìn còn thưa lắm… quá trời cá, loại cả gì nhìn vừa giống cá chép lại tựa tựa cá diếc của mình… thấy cá hai thằng hý hửng, Anh ơi, bắt… bắt… Tôi cũng thích cá cua… nhưng không hiểu sao lúc đó tôi tần ngần, ngập ngừng. Phần vì trời lạnh, phần vì nghĩ tay không bắt sao đc bọn cá này, phần sợ làm nát hết lúa mới trồng của họ, tôi bảo lũ kia… Thôi, nát hết lúa người ta đấy, về đi sắp kẻng rồi (kẻng ngủ của đơn vị), với tay không sao bắt đc… hai thằng kia cứ nằng nặc, Em bắt được… suýt tôi đồng ý, vì thằng N cắng rất đa hệ, thổi kèn đám ma, tung hoa đám cưới… môn gì nó cũng hay… nhưng không biết sao tôi thấy sợ sợ, mặc dù rất xa nhà dân, mà người dân có thấy chạy lên thì đứng đó quan sát thấy ngay, chạy vẫn kịp… nhưng tôi sợ, nỗi sợ mơ hồ như có người đang chĩa súng kíp vào người… Tôi không nghe, quyết định rút về. Lòng cũng tiếc tiếc…

Tới sáng, thấy các anh em bạn Lào (ở nhờ đơn vị bạn mà) rất hớn hở bát đũa leng keng, xôn xao… tôi mò xuống bếp ăn, thấy anh em đang bu quanh một chảo quân dụng cháo cá… tôi hỏi thằng em nhọ đít (anh nuôi) Ủa cá đâu nấu cháo vậy? Nó tên Ruôn nói tiếng Việt như người Việt… Cá chắn khe nước bắt anh ơi. Tôi nhảy số ngay, quanh đây làm gì có những thòong nước đâu(người Lào hay gọi những vũng nước lớn là thòong) mà có cá, khe kế đây thì nhỏ mùa này nước chảy nhỏ, mà cá này toàn to cỡ ba ngón tay, có con gần bằng bàn tay nữa… Tôi lôi thằng gái lào ra chớp ngay, Mẹ, đêm qua tụi mày quay lại bắt cá à? Nó cười nhăn nhở gật ngay… N cắng nó rủ em với thằng Phọi lấy cái màn xuống lùa, nhiều lắm anh, gần chục cân đấy… Tự nhiên tôi rất lo, không sợ chủ ruộng lên tìm, không sợ anh em bên bạn nói, mà nỗi lo sợ mơ hồ. Tôi đi đánh răng, rồi ngồi uống nước chứ chưa vào ăn… tự nhiên thấy anh em nhốn nháo… ruột tôi nóng cồn cào rất lạ, tôi vội chạy vào… thấy rất đông anh em đang tập trung chỗ thằng N cắng, gạt anh em ra tôi tiến vào, cách đây mấy phút nó còn cười nói nhăn nhở ngồi ăn cháo… giờ nó đang nằm khóc, nó khóc rất to, khóc như bị oan ức gì, khóc như cha chết người ta bảo vậy… tôi hỏi anh em… Nó bị sao? Không ai biết, lắc đầu ngơ ngác hết… mấy anh em ngồi ăn cùng nói, nó vừa ăn xong đang cười nói tự nhiên ôm mặt về phòng nằm khóc luôn, chả có chuyện gì, không cãi cọ với ai… Tôi hỏi nó cũng không nói, hỏi thế nào nó cũng không trả lời. Tôi bảo anh em ra hết, gọi thằng gái lào vào… thì anh em nói, nó đang đi cầu. Tôi dựng thằng N cắng dậy, người nó mềm như dưa, mắt nó nhìn tôi như người xa lạ, rất lạ… hỏi cả gần tiếng, rồi xoa dầu, phun rượu vào mặt… nó vẫn khóc, khóc to, khản cả giọng. Mãi không thấy gái lào đâu, tôi hỏi anh em vẫn nói nó đi cầu, tôi điên tiết ra chỗ khu vệ sinh cách đó khá xa tìm nó, gần tới nơi, tôi thấy nó ngồi ôm bụng, mặt xám xanh, mắt long sọc, tóc tai dựng cả lên… nó gào, Anh ơi chết rồi nó giết em rồi… tôi chạy tới hỏi Ai? Ai làm gì mày… mắt nó trợn lên nó chỉ tay vào rừng, mồm cứ lắp bắp không ra câu, ban đầu tôi giật mình nhìn quanh vì nơi đây không hẳn là khu vực xanh, (khu vực an toàn) nhưng chợt tôi thấy nó liếc nhìn tôi cười, tôi nổi gai ốc, vì thấy nụ cười và ánh mắt liếc của nó… Hỏng rồi (tôi đã từng nhìn thấy ánh mắt, và nụ cười hệt như này, hồi ở Việt Nam, khi thấy người bị ma gà bắt) Vẫy vội mấy anh em đang đứng ngó tôi bảo họ khênh nó về, rồi vội chạy xuống xem thằng N cắng ra sao… nó vẫn khóc, khóc rât to, giọng khản đặc như bò rống. Đang điên đầu không biết tính sao thì thấy một cô giáo bên kia thấy um sùm chạy sang, cô hỏi chuyện gì, thấy cô nói tiếng Việt tôi mừng quá vội hỏi, Cô giáo là người Việt Nam ạ, cô nói không, e là người Lào thơng, e học ở Việt Nam… cô kéo tôi ra hỏi riêng, E nghe thấy ầm ĩ e hỏi anh em, anh em có nói qua rồi, nhưng tìm anh, vì anh em nói a là đội trưởng… Dạ, vâng cô cứ hỏi đi. Cô gái nhìn xoáy vào mặt tôi khiến tôi giật mình, cô hỏi, anh kia mấy hôm rồi có đi đâu không? Tôi thành thật kể vụ đêm qua có xuống bản nhưng không trêu ai, không lấy gì, phá gì… chỉ chọc chó rồi về. Cô gái quả quyết, Anh nói thật đi. Tôi vừa lo nhưng cũng bắt đầu bực, tôi nói xẵng, cô ạ, tôi nói thật rồi, bọn tôi không làm gì, đi về ngủ… à thôi chết. Tôi xin lỗi cô, khi sực nhớ ra, chết rồi cô ơi, khi tôi về ngủ thì ba thằng nó rủ nhau xuống bắt trộm cá về nấu cháo, ở cái ruộng chỗ đêm bọn tôi đi qua… Cô gái gật gật đầu nói, vậy đúng rồi… tôi vội hỏi đúng gì cô??? Cô im lặng nói nhỏ với tôi, Giờ tôi sẽ đưa một bạn ra dẫn anh xuống ngay dưới bản, anh phải đi nhanh, xuống đó người ta nói gì nghe đó, phải gặp được dó (nguyên văn cô nói) trước 12 giờ trưa, qua chiều là bạn anh chết đấy, không cứu được né…

Tôi quýnh quáng dạ vâng. Lát sau một thầy giáo dắt một thằng bé chừng 14, 15 tuổi ra, tôi vội vàng theo nó chạy xuống bản, thầy giáo cũng lạch bạch chạy đằng sau, thấy phiền quá tôi bảo thầy về trường đi tôi với thằng bé đi cho nhanh. Thầy giáo vội giải thích, tôi phải đi cùng chứ anh không biết tiếng của họ, im lặng né, từ đây xuống không nên nói gì… tôi đã gặp việc na ná thế này rồi nên hiểu ý. Tầm chưa tới nửa tiếng chúng tôi đã tới bản Khạu bên dưới, tới nhà thằng bé, tôi không kịp thở nói ngay cho anh thầy giáo nói với cha của nó. Đó là một người đàn ông tầm trên dưới 50 tuổi, anh im lặng nghe, rồi bảo mẹ nó hái một nắm lá gì đó, anh vò nát rồi thả vào bếp khói khắp nhà mùi ngai ngái… a ra hiệu tôi im lặng, ngồi chờ tầm 15 phút nữa thì mẹ nó về, xách theo một chiếc lồng đan bằng tre trong đó có hai con gà trống to, và mở thùng xúc một rọ gạo, ở đây họ ăn thứ gạo vẫn gọi là nếp Lào, hạt nhỏ, đựng trong một chiếc rọ giống rọ đựng gà nhưng đan như chiếc làn… rồi ra hiệu, vẫy tôi cùng thầy giáo đi. Chừng 10 phút vòng vèo, tới 1 nhà sàn, khá to chắc chắn, dưới gầm sàn có cả trâu ở… Vừa leo lên thang tôi giật mình vì nghe tiếng nói như quát vọng ra, không biết họ nói gì. Tôi xách hai tay hai cái rọ đứng ngơ ngác… Giữa nhà có một bếp lửa, bên cạnh là một ông già nhỏ thó mặc bộ đồ chàm đen đã cũ, đội mũ nồi, ngậm ống vấu thuốc, im lặng… nghe anh giúp tôi trình bày gì đó, tôi nghe thấy tiếng Việt… Việt… khá nhiều, họ nói tiếng gì chứ không phải tiếng Lào, tiếng Lào thì tôi còn nghe bập bõm… đằng này, tôi không thể nghe được. Rồi chợt chủ nhà quay phắt ra nhìn tôi trừng trừng, tôi nheo mắt nhìn lại, không hiểu sao, bình thường tôi biết như vậy vơi người hơn tuổi là thất lễ… nhưng lúc đó có cảm giác khó tả, tôi nheo mắt nhìn xoáy thẳng vào cặp mắt của chủ nhà, đó là cặp mắt nhỏ, màu nâu… lông mày dài hai đuôi chờm xuống mắt. Ông ta im lặng, nhìn nhau một lúc, tôi khẽ cúi đầu chào, ông ta cất tiếng cười rất lạ héee… héee… rồi gật gật đầu, quay ra nhìn tôi lần nữa, rồi cất giọng bằng tiếng… Việt rành rọt, Người Việt Nam hả? Kinh phải không? Lần sau muốn, thích… thì phải nói tao nhé!!! Tôi lắp bắp, Dạ vâng ạ, cho anh em cháu xin lỗi… rồi không hiểu sao lúc đó tôi quỳ xuống, phần vì họ lớn tuổi bậc cha chú, phần vì lo mấy thằng kia ở nhà… Chủ nhà xua tay, thôi, về đi… Tôi lắp bắp cảm ơn, rồi lùi ra mồ hôi chảy thành giọt như mưa chỗ vừa ngồi và ướt như tắm, anh kia nói gì đó nên chỉ còn tôi và thầy giáo trở về, còn anh ngồi lại cùng chủ nhà… vừa xuống hết thang đang buộc dây giày, chợt tôi giật nảy mình khi nghe giọng chủ nhà ngay sau lưng, Này… hút thuốc hả? Rồi tay với một véo thuốc rê cỡ nắm tay người lớn, chầm chậm gói vào tấm lá bạng, một loại lá to như cái quạt nan, đưa cho tôi, tôi đưa hay tay nhận cúi đầu chào rồi lật đật về. Dọc đường tôi băn khoăn hỏi anh thầy giáo là câu chuyện họ nói gì, anh thầy giáo là người Lào nhưng học tại Việt Nam, giải thích với tôi. Chúng tôi đã lấy trộm cá của nhà này, họ nuôi dó, tương tự như ma gà, ma xó ở Việt Nam… bây giờ về đơn vị là không sao rồi, vì họ đã nhận lời xin lỗi của tôi, nhận lễ là gà và gạo, họ không bắt đền cá nhưng khi nào khỏi thì phải trồng lại lúa cho họ.

Lúc tôi xuống sàn, xỏ giày tiện tay nhìn đồng hồ, 2 giờ đúng. Khi về tới nơi… cả mấy thằng ùa ra bảo, Anh ơi bọn nó khỏi hết rồi không bị sao nữa giờ nó cứ quỳ trên nền nhà anh ạ, tôi hỏi, nó khỏi lúc 2 giờ đúng không? Mấy thằng ngơ ngác… ơ sao anh biết? Thấy tôi về, hai thằng cứ ngơ ngơ ngáo ngáo làm sao đó… tới lúc tôi bước chân qua cửa thì cùng ngã lăn ra nhà ngơ ngác nhìn nhau, và nhìn anh em khác, một thằng không nói nổi vì khan tiếng cả 10 ngày sau, một thằng thì chỉ uống nước không ăn cơm hai ngày. Sau này hai thằng kể lại rằng, khi ăn xong quay ra tự nhiên trời tối sầm như bị ai quăng cái mền trùm kín đầu, và không biết gì…

Sau đó hai ba ngày chúng nó bị đi cầu ra phân màu đen và có mùi khủng khiếp.

Tôi thì đã gặp chuyện tương tự như này một lần, nên cũng không tới nỗi quá sợ hãi… chỉ hoang mang về những thứ vô hình xung quanh.

Chuyện nữa tôi sẽ kể sau.